Kościół jerozolimski, który dał początek wszystkim Kościołom lokalnym i dlatego zwany jest Mater omnium Ecclesiarum, cieszył się od samego początku wielkim szacunkiem i powagą w świecie chrześcijańskim, pozostając jednocześnie pod silnym wpływem takich miast jak Antiochia czy Konstantynopol, gdzie istniały ośrodki życia publicznego i władzy. Z tego powodu został wyniesiony do rangi patriarchatu dopiero na Soborze Chalcedońskim w 451 r., a jego liturgia, dyscyplina prawna i duchowość przejęły wiele elementów ze wzorców antiocheńskich i bizantyjskich.

Po zdobyciu Jerozolimy przez Krzyżowców 15 lipca 1099 r. miejsce patriarchy Symeona, zmarłego kilka miesięcy wcześniej na Cyprze, zajął dotychczasowy arcybiskup Pizy Daiberto. Warto tu dodać, iż pomimo istniejącego już wtedy rozdziału pomiędzy Kościołami Wschodu i Zachodu oraz oficjalnego opowiedzenia się patriarchatu jerozolimskiego po stronie Konstantynopola Symeon pozostawał w przyjaznych kontaktach z Papieżem.

Nowy patriarcha i jego następcy sprawowali władzę nad wszystkimi wspólnotami chrześcijańskimi znajdującymi się w obrębie Królestwa Jerozolimskiego, które powstało w wyniku wypraw krzyżowych. Ich zasługą jest odbudowa zburzonych w ciągu wieków sanktuariów oraz wybudowanie nowych świątyń w miejscach związanych z wydarzeniami biblijnymi. Zostali oni określeni mianem patriarchów łacińskich dopiero po 1291 r., kiedy to wraz z upadkiem Akki przestało istnieć królestwo franko-łacińskie.

Ich rolę przejęli w pewnym sensie franciszkanie, którzy przybyli do Ziemi Świętej jeszcze za życia założyciela zakonu, około 1217 r., a po porażce Krzyżowców otrzymali od sułtana oficjalne prawo pobytu na tym terenie. Bullą Gratias agimus z 21 listopada 1342 r. papież Klemens VI powierzył Zakonowi Braci Mniejszych opiekę nad Grobem Świętym i Wieczernikiem, dając w ten sposób początek Franciszkańskiej Kustodii Ziemi Świętej.

Obok działalności duszpasterskiej duchowi synowie św. Franciszka rozwinęli badania naukowe nad Pismem Świętym, a w tym stuleciu także wielorakie dzieła społeczne.

Liczba pielgrzymów katolickich oraz miejscowych wiernych systematycznie wzrastała, co z kolei pociągało za sobą potrzebę rozbudowy istniejących struktur duszpasterskich. Mając to na uwadze, papież Pius IX zreformował bullą Nulla celebrior z 23 lipca 1847 r. organizację lokalnej wspólnoty obrządku łacińskiego. Na jej czele stanął patriarcha Giuseppe Valerga, wywodzący się ze służby dyplomatycznej Stolicy Apostolskiej.

ks. Krzysztof Nitkiewicz (fragment artykułu)

Odnowiony Patriarchat Jerozolimy